W czasie porodu w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian. Jedną z najciekawszych jest powstanie zupełnie nowego narządu – łożyska. To dzięki niemu następuje wymiana krwi i produktów odżywczych pomiędzy organizmem dziecka i matki. Jakie funkcje właściwie pełni łożysko i z czego jest zbudowane?

Narząd płodowy

Z medycznego punktu widzenia łożysko jest narządem płodowym, o kształcie krążka, z którego odchodzi pępowina do ciała dziecka. Na początku ciąży łożysko nie jest jeszcze rozwinięte, a zaczyna kształtować się wraz z zagnieżdżeniem się zarodka w błonie śluzowej macicy. Jego budulcem jest kosmówka, tj. zewnętrzna błona płodowa. Kosmówka wytwarza kosmki, których końce zanurzone są w zagłębieniach ścian macicy.

Pełnię swoich funkcji łożysko osiąga dopiero w okolicy końca I trymestru ciąży. Dojrzałe łożysko w 34 tygodniu ciąży może mieć średnicę około 35 cm i grubość około 2 cm.

Po co łożysko?

Celem łożyska jest między innymi utrzymanie zarodka przy ścianie macicy, gdzie zagnieżdża się. Dzięki łożysku dziecko otrzymuje od poczęcia wszystkie niezbędne substancje odżywcze, tlen i przeciwciała. Produkuje hormony, m.in. progesteron, estrogen, gonadotropinę kosmówkową oraz somatomammotropinę i oczyszcza środowisko życia dziecka w łonie matki. Odbiera od płodu dwutlenek węgla, zbędne produkty przemiany materii i mocznik, które przenikają do krwioobiegu matki i są następnie wydalane przez nią naturalnie. Początkowo przez naczynia krwionośne łożyskowe w przeciągu 1 minuty przepływa około 100 ml krwi, a na koniec ciąży – nawet 340 ml krwi na minutę.

Dzięki wymianie tlenu i dwutlenku węgla, która możliwa jest tylko dzięki łożysku, dziecko oddycha. Jego płuca zaczynają funkcjonować odpowiednio dopiero po narodzinach, przy zaczerpnięciu pierwszego oddechu. Z organizmu matki do organizmu dziecka za pośrednictwem łożyska płyną substancje mineralne i witaminy oraz przeciwciała, które dają mu odporność w pierwszych tygodniach życia.

Niestety, łożysko nie jest filtrem doskonałym i nie chroni płodu przed wpływem szkodliwych substancji i drobnoustrojów. Przeniknąć przez niego mogą produkty szkodliwe – składniki leków przyjmowanych przez matkę, toksyny z papierosów, alkoholu i narkotyków. Nie zatrzymuje ono wirusów toksomplazmozy, różyczki czy cytomegalii.

Uszkodzone łożysko

Jakiekolwiek zaburzenia w pracy łożyska są zagrożeniem dla ciąży i jej utrzymania. Takie niebezpieczeństwo sprawia łożysko przodujące, przedwczesne odklejanie się łożyska czy przedwczesne starzenie się organu.

Łożysko przodujące jest położone w dolnym odcinku macicy, przez co zakrywa – całkowicie lub częściowo, ujście szyjki macicy. Jeśli stan ten utrzymuje się przez całą ciążę, może mu towarzyszyć niebolesne krwawienie i plamienie. Zalecany jest dla ciężarnej odpoczynek, ograniczenie aktywności fizycznej i zaniechanie współżycia. Łożysko przodujące jest argumentem bezsprzecznie wskazującym na rozwiązanie ciąży przez cesarskie cięcie.

Odklejanie czy przedwczesne starzenie się łożyska może prowadzić do poronienia lub wcześniejszego porodu. W II lub w III trymestrze ciąży łożysko może zacząć się odklejać od ściany macicy, czemu towarzyszy nagły, ostry ból brzucha, jasnoczerwone krwawienie, zawroty głowy i osłabienie ruchów dziecka. Stan tej jest bardzo poważny i wymaga natychmiastowej konsultacji z lekarzem, bowiem zagraża życiu dziecka i matki. Jeśli łożysko odkleiło się w niewielkim stopniu, lekarz zaleci wypoczynek w łóżku do czasu porodu, a przy znacznym oderwaniu się go od macicy możliwe jest dokonanie natychmiastowego rozwiązania ciąży.

Odklejaniu się łożyska sprzyja:

• nadciśnienie tętnicze u matki,
• brak rezygnacji z palenia papierosów,
• urazy mechaniczne,
• wcześniej przebyte zabiegi ginekologiczne,
• wiek przyszłej matki powyżej 35 lat.

To naturalne, że w toku całej ciąży łożysko się starzeje, ale jeśli proces ten zachodzi zbyt szybko, może zagrażać życiu i zdrowiu dziecka. Starzeniu łożyska sprzyja palenie papierosów, picie alkoholu i prowadzenie niewłaściwej, niezdrowej diety przez matkę.

Rodzenie łożyska

Kobiety, które rodzą po raz pierwszy mogą być zaskoczone tym, że przy porodzie siłami natury muszą urodzić nie tylko dziecko, ale i łożysko. W ciągu 20 minut od chwili urodzenia noworodka, rodząca pozbywa się łożyska, bowiem odkleja się ono od ściany macicy w trakcie porodu.