Tuż po narodzinach dziecka i pokazaniu go rodzicom, noworodek jest szybko zabierany przez położną do osobnego pomieszczenia lub stanowiska, na którym ocenia się jego czynności życiowe. Większość matek słyszała na pewno o skali Apgara i wie, ile punktów na 10 otrzymało ich dziecko. Wynik 10 oznacza, że noworodek przyszedł na świat całkowicie zdrowy, ale niekoniecznie nadanie oceny niższej, np. 8 punktów w skali Apgar będzie równoznaczne z istnieniem defektu. Czym jest skala Apgar i jakie kryteria oceny noworodka są w niej brane pod uwagę?
Skala 10-punktowa
Skala Apgar została stworzona przez amerykańską lekarkę Virginię Apgar w latach 50-tych XX wieku. Niewłaściwie więc w praktyce jest nazywanie tej skali jako skala Apgara, czyli skala Apgar. W języku potocznym tak się jednak dzieje. Skala Apgar jest schematem punktowym pozwalającym na ocenę przez pediatrę, neonatologa lub położoną, konkretnych parametrów życia dziecka. Noworodek przechodzi takie badanie automatycznie, niezależnie od tego, czy jest dzieckiem donoszonym czy wcześniakiem. Badanie pozwalające na przyznanie oceny Apgar umożliwia wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w stanie dziecka i podjęcia określonych działań medycznych, mających zapobiegać wszelkim negatywnym konsekwencjom.
Przynajmniej dwukrotnie, a prawidłowo aż trzykrotnie lekarz bądź położna przeprowadzają ocenę nowo narodzonego dziecka w skali Apgar. Pierwsza taka ocena odbywa się już w pierwszej minucie życia dziecka, zaraz po urodzeniu. Dzięki temu można ocenić, czy noworodek nie wymaga podjęcia natychmiastowej reanimacji lub innych, ważnych działań medycznych. Później, ocena odbywa się w piątek minucie życia i w 10 minucie. Kilkukrotne badanie pozwala na zauważenie prawidłowości w poprawie lub pogorszeniu stanu dziecka.
Pięć parametrów
W skali Apgar ocenia się przyznając od 0 do 2 punktów pięć parametrów życia dziecka:
- czynność oddechową,
- czynność serca,
- zabarwienie skóry,
- napięcie mięśni,
- reakcje na bodźce zewnętrzne (odruchy).
Przyznanie zera punktów oznacza wynik niski, zaś dwóch – wynik optymalny. Jeden punkt jest wynikiem średnim.
Oceniając czynności oddechowe dziecka – 0 punktów oznacza brak oddechu, 1 punk – oddech płytki, a 2 punkty donośny głos (krzyk noworodka).
Czynność serca oceniona na 0 punktów oznacza brak bicia serca, 1 punkt – tętno poniżej 100 uderzeń na minutę, 2 punkty – ponad 100 uderzeń na minutę.
Noworodek z siną, bladą skórą uzyska 0 punktów w skali Apgar, przy sinych kończynach 1 punkt, a przy zaróżowionym ciele – 2 punkty.
Położna lub lekarz wprowadza do nosa noworodka cewnik – jeśli wywołuje to wyłącznie lekki grymas na twarzy dziecka, otrzymuje ono 0 punktów. Gdy dziecko kaszle, dostaje 2 punkty w skali Apgar, a gdy kicha – 3 punkty.
Ostatnia ocena dotyczy napięcia mięśniowego kończyn – wiotkie mięśnie powodują nadanie dziecku 0 punktów, słabe ruchy mięśniowe – 1 punkt, a jeśli maluch silnie, energicznie się rusza – otrzymuje 2 punkty.
Łączna ocena w skali Apgar i jej interpretacja
Pierwsza wydana przez pediatrę lub położną ocena noworodka w skali Apgara może nie przynieść istotnych informacji o rzeczywistym stanie dziecka. Na przykład, maluch może oddychać płytko z uwagi na śluz zalegający w drogach oddechowych. Po jego usunięciu dziecko zaczyna normalnie oddychać i zwiększa się jego ocena. Lekarz musi jednak zachować szczególną ostrożność, bowiem brak oddechu u noworodka szybko może doprowadzić do zatrzymania pracy serca. Niedotlenienie, nawet krótkotrwałe, znacznie obniża punktację w skali Apgar w dziedzinie czynności serca, zabarwienia skóry i oczywiście oddechu. Być może dziecko będzie wymagało podania tlenu, albo wszczęcia resuscytacji – czyli sztucznej wentylacji z użyciem maski. Jeśli i to nie pomaga, dokonuje się intubacji.
Pożądany przez wszystkich rodziców jest wynik 10/10 punktów w skali Apgar. Oznacza on, że dziecko jest w bardzo dobrym stanie zdrowotnym. Jeśli suma punktów wynosi 8 lub 9, prognozy dla dziecka pozostają bardzo dobre. Wynik ten w 5 minucie życia noworodka może już osiągnąć najwyższy pułap.
Gdy dziecko ocenione jest na 4-7 punktów w skali Apgar jego stan określany jest jako średni. Maluch może wymagać resuscytacji, oczyszczenia dróg oddechowych ze śluzu i podania tlenu.
Najpoważniejszy stan noworodka występuje, gdy otrzyma on 3 lub mniej punktów w skali Apgar. Niezbędna jest w takim przypadku natychmiastowa akcja reanimacyjna, ratująca życie dziecka. Jeśli wynik poniżej 3 punktów utrzymuje się przez 5, 10 i 15 minut, oznacza to realne ryzyko śmierci lub upośledzenia dziecka.
Niski wynik w skali Apgar może być spowodowany m.in. wcześniactwem. Dzieci niedonoszone nie są jeszcze w pełni gotowe do samodzielnego życia. Dlatego miewają problemy z oddychaniem, ich serce może bić słabo, a reaktywność oceniana jest poniżej normy. U wcześniaków skala Apgar nie jest tak wiarygodna, jak w przypadku dzieci donoszonych.