Pierwsza wizyta w gabinecie ginekologicznym kobiety podejrzewającej u siebie zajście w ciążę, potwierdza lub zaprzecza zapłodnieniu. Jeśli ginekolog w badaniu USG dostrzeże zapłodnioną komórkę jajową, zagnieżdżoną prawidłowo w ścianie macicy, zakłada swojej pacjentce kartę ciąży, w której między innymi określa prawdopodobną datę porodu. Można ją wyznaczyć na podstawie daty ostatniej miesiączki, dodając do niej 9 miesięcy i 7 dni. Niewiele kobiet rzeczywiście rodzi swoje dzieci w terminie wskazanym w ten sposób. Są i takie, u których poród odbywa się na wiele tygodni przed czasem. Mówimy wówczas o porodzie przedwczesnym. Czym on jest i jakie niesie za sobą niebezpieczeństwa?

Kiedy mówimy o porodzie przedwczesnym?

Poród przedwczesny, jak sama nazwa wskazuje, oznacza urodzenie dziecka znacznie przed terminem wyznaczonym przez lekarza ginekologa. Najczęściej o takim porodzie mówi się, jeśli ciąża kończy się pomiędzy 23. a 37. tygodniem jej trwania. Dziecko urodzone przedwcześnie określane jest jako wcześniak.

Im w późniejszym etapie ciąży urodzi się dziecko, tym lepiej, ponieważ jego organy będą już na tyle rozwinięte, aby mogło ono poradzić sobie samodzielnie z życiem pozapłodowym. Niestety, zwykle porody zakończone w okolicach 23-25 tygodnia ciąży są jedną z głównych przyczyn śmierci okołoporodowej dziecka. Nawet jeśli dziecko przeżyje, to mogą u niego pojawić się powikłania w rozwoju fizycznym i psychicznym.

Równocześnie, jednym z kryteriów uznania rozwiązania ciąży za poród przedwczesny jest waga noworodka. Jeśli wynosi ona pomiędzy 500 a 2500 g, dziecko jest wcześniakiem. Długość jego ciała mierzona od szczytu czaszki do pięty musi wynosić co najmniej 25 cm.

Poród przedwczesny częściej dotyczy kobiet w wieku ponad 35 lat, ponieważ choroby, które dotykają kobiety dojrzałe stwarzają ryzyko przerwania ciąży wcześniej.

Wyróżnia się trzy etapy porodu przedwczesnego:

Zagrożenie porodem przedwczesnym, który objawia się rozwarciem szyjki macicy poniżej 3 cm, skróceniem szyjki poniżej 60 proc. oraz 4-7 skurczami na minutę. Wtedy można jeszcze zatrzymać poród i zachować ciążę.

Poród przedwczesny w toku, kiedy rozwarcie macicy wynosi minimum 3 cm, a skrócenie szyjki macicy wynosi co najmniej 80 proc., zaś częstotliwość skurczów to 8 na minutę.
Poród przedwczesny zakończony urodzeniem dziecka.

Dlaczego kobiety rodzą przed terminem?

Jeśli ciąża kończy się w ostatnim miesiącu, po 37 tygodniu, nie jest to nic niezwykłego. Dziecko jest donoszone i nie ma zagrożenia dla niego w większym stopniu, niż u dzieci urodzonych w 40-stym tygodniu ciąży. Niemniej, wcześniejsze narodziny, pomiędzy 23. a 37. tygodniem ciąży są ryzykowne i lekarze zwykle robią wszystko, aby ciążę utrzymać. Im dłużej dziecko pozostanie w łonie matki, tym zwiększa swoje szanse na przeżycie i na urodzenie się bez upośledzeń w działaniu poszczególnych narządów.

Przyczyn przedwczesnych porodów nie wykryto w sposób jednoznaczny. U każdej ciężarnej inny czynnik może zadecydować o tym, że rozpocznie się akcja porodowa na długo przed planowaną datą przyjścia dziecka na świat. Niewątpliwie cukrzyca ciężarnej, mięśniaki macicy czy nadciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego. Ciąża mnoga także powoduje, że mało która kobieta jest w stanie donosić ciążę, chociaż do 37 tygodnia.

Do wcześniejszego terminu porodu mogą przyczynić się również:

• Wady anatomiczne macicy kobiety lub niewydolność szyjki macicy,
• Wady łożyska, np. łożysko przodujące,
• Odstęp pomiędzy kolejnymi ciążami wynoszący mniej niż 6 miesięcy,
• Przebyte porody przedwczesne,
• Wcześniejsze martwe urodzenie płodów,
• Poronienia samoistne,
• Choroby weneryczne,
• Infekcje.

Styl życia kobiety także może wywołać wcześniej poród. Wpływa na to brak należytego odpoczynku, przemęczanie się, życie w ciągłym stresie, palenie papierosów, picie alkoholu, ciężka praca fizyczna i zła dieta. Na ogół wiele czynników składa się na to, że w przypadku danej pacjentki rzeczywiście wystąpi poród przedwczesny.

Jak rozpoznać pierwsze objawy porodu przedwczesnego?

Silne skurcze w dole brzucha i odejście wód płodowych świadczy jednoznacznie o tym, że rozpoczęła się akcja porodowa. Niemniej, wówczas jest już zwykle zbyt późno, aby zatrzymać poród i podtrzymać ciążę hospitalizując pacjentkę i podając jej odpowiednie leki. Ciężarna może podejrzewać u siebie poród przedwczesny, jeśli ma silne upławy lub krwawienia. Powinno ją to skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem ginekologiem prowadzącym ciążę. Nawet lekkie skurcze i dolegliwości bólowe w okolicy lędźwiowej, pieczenie i szczypanie podczas oddawania moczu mogą zwiastować wcześniejszy poród.

Ryzyko dla matki i dziecka

Im później dziecko się urodzi, nawet jako wcześniak, tym lepsze rokowania dotyczące stanu jego zdrowia. Na ogół zakończenie ciąży w 34-35 tygodniu nie jest ryzykowne dla dziecka, które może mieć już odpowiednią wagę urodzeniową i nie odstawać od dzieci urodzonych w terminie.

Zupełnie inaczej jest w przypadku dzieci urodzonych pomiędzy 23. a 28. tygodniem ciąży. Mogą one mieć niską wagę urodzeniową, zaburzenia rozwojowe i neurologiczne, niewydolność oddechową, retinopatię i niewydolność wątroby.

Jak utrzymać ciążę?

Jeśli lekarz orzeknie u pacjentki w ciąży zagrożenie porodem przedwczesnym, niewątpliwie zaleci wypoczynek w łóżku, albo skieruje ją na oddział patologii ciąży w szpitalu, gdzie będzie ona na bieżąco monitorowana. Lekarze podadzą pacjentce leki hamujące czynność skurczową macicy oraz kortykosteroidy, dzięki którym płuca dziecka szybciej się rozwijają.

W przypadku stwierdzonej niewydolności szyjki macicy może okazać się, że konieczne będzie założenie w okolicach 20 tygodnia ciąży pessara położniczego – krążka, który umieszcza się w pochwie, albo szwu okrężnego na szyjce macicy.