Noworodek przychodzi na świat z własną odpornością, która szybko jest tracona. Dlatego też powinien być karmiony piersią lub specjalnie dobranym mlekiem modyfikowanym, aby układ immunologiczny był w stanie walczyć z infekcjami. W Polsce zaleca się podawanie noworodkom i niemowlętom dwóch witamin – D i K. Dlaczego? Jaki wpływ ma suplementacja tych witamin na zdrowie dziecka?

Witamina K od urodzenia

Zgodnie z zaleceniem Ministra Zdrowia, wszystkie nowo narodzone dzieci w Polsce już w 1 dobie życia dostają w szpitalu zastrzyk z witaminą K domięśniowo. Dawka 0,5 mg pozwala na uzupełnienie braków tego składnika w organizmie noworodka. Po wyjściu ze szpitala pediatra zaleca podawanie noworodkowi witaminy K w postaci kapsułek lub kropelek, doustnie.

Witamina K chroni noworodka przed wystąpieniem groźnej dla jego zdrowia i życia skazy krwotocznej oraz przed zaburzeniami krzepnięcia krwi. Uszczelnia naczynia krwionośne, ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, choć paradoksalnie jest ona wytwarzana naturalnie przez bakterie żyjące w jelicie grubym. Z tego względu osoby dorosłe raczej nie mają problemu z jej niedoborem. Z czasem, kiedy jelita dziecka zasiedlane są przez dobroczynne bakterie, podawanie witaminy K przestaje być konieczne. Witamina ta chroni przed wystąpieniem krwawienia wewnętrznego.

Jakie dawki?

Dziecko karmione wyłącznie piersią nie otrzymuje wraz z mlekiem matki akurat tej witaminy, dlatego powinna ona być uzupełniana z zewnątrz. Zaleca się podawanie witaminy K niemowlęciu od 9. dnia życia aż do końca 3. miesiąca życia. Dzieci karmione sztucznie nie wymagają podawania dodatkowo witaminy K, z uwagi na fakt, że mieszanki mleka modyfikowanego stworzone dla nich zawierają ten składnik w ilości od 3 do 9 mg na 100 ml, co pozwala na pokrycie dziennego zapotrzebowania dziecka. Dziennie noworodek powinien otrzymywać od 2 tygodnia życia do ukończenia 3 miesiąca życia dawkę 25 mg witaminy K na dobę.

Aż 50 mg na dobę witaminy K powinny otrzymywać niemowlęta karmione naturalnie, u których występuje przedłużająca się żółtaczka, biegunka lub przejściowa cholestaza.

Witamina D

Dla rozwoju kośćca u dziecka ważne jest dostarczanie witaminy D. Nie jest ona produkowana przez organizm samodzielnie w dostatecznej ilości, dlatego musi być suplementowana. Jest ona niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka, ponieważ bez niej organizm nie jest w stanie przyswajać wapnia, który jest głównym składnikiem kości. Niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do krzywicy oraz do szybkiego psucia się zębów. Witamina D ma korzystne działanie na odporność dziecka, na układ nerwowy i słuch oraz łagodzi stany zapalne skóry.

Niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do ubytków kostnych. Kości czaszki mogą ulec rozmiękaniu, przez co może ona być zniekształcona. Efektem braku witaminy D jest późne zrastanie ciemiączka, krzywica żeber, słabość mięśni brzucha, nerwowość.

Jakie dawki?

Witamina D musi być podawana noworodkom i niemowlętom w odpowiednich dawkach. Dawka 400 IU/dobę jest właściwa dla dzieci urodzonych o czasie, karmionych naturalnie. Karmienie mieszane wymaga ustalenia przez lekarza odpowiedniej dawki i witaminy D. Można zaniechać jej suplementacji, jeśli dziecko spożywa około 1000 ml mleka początkowego na dobę lub 700-800 ml mleka następnego, bowiem zawiera ono już dostateczne ilości witaminy D. Profilaktycznie należy podawać witaminę D niemowlętom, dzieciom w wieku przedszkolnym i szkolnym.

Wbrew obiegowej opinii, niemowlęta powinny przyjmować witaminę D w postaci kropli lub kapsułek doustnych również latem, pomimo, że pod wpływem słońca w skórze wydzielana jest ta witamina.

Coraz częściej przyszłe matki zastanawiają się nad możliwością pobrania i zmagazynowania krwi pępowinowej. Czy jest to tylko pewna moda, czy też realny sposób na zabezpieczenie dziecka w przyszłości przed groźnymi chorobami? O pobraniu krwi pępowinowej należy zdecydować wcześniej. Na sali porodowej młodzi rodzice nie będą już mieli szansy podjąć takiej decyzji. Po co nam krew pępowinowa i jakie ma ona znaczenie?

Czym jest krew pępowinowa

Krew pępowinowa jak sama nazwa wskazuje, pobierana jest z pępowiny, łączącej podczas całego życia płodowego dziecko z matką. W krwi tej zawarte są miliony komórek macierzystych – nawet dwukrotnie więcej niż u dorosłego człowieka. Porównuje się je do komórek macierzystych w szpiku kostnym, które podlegają przeszczepom. Komórki mają zdolność nie tylko do odnawiania, ale i różnicowania w organizmie człowieka. Z tego względu leczy się nimi choroby układu krwionośnego i immunologicznego, między innymi białaczkę.

Krew pępowinowa, nazywana również krwią obwodową, może zostać pobrana zarówno podczas porodu naturalnego, jak i w trakcie wykonywania cesarskiego cięcia. Jest na to tylko jedna szansa w życiu dziecka. Krew pobierana jest z żyły pępowinowej i umieszczana w specjalnym worku korekcyjnym, który powinien zostać od razu podpisany. Jest to zabieg całkowicie nie inwazyjny i nie wpływa na zdrowie matki czy dziecka.

Komórki macierzyste stwarzają szansę na całkowite wyleczenie z około 70 różnych chorób. Wśród nich wymienia się:

• białaczkę,
• nowotwory złośliwe w tym chłoniaki,
• anemię złośliwą,
• ciężki złożony niedobór odporności organizmu,
• wady serca,
• niektóre postacie udarów mózgu,
• osteoporozę.

Podczas wstępnej walki ze schorzeniem pacjent może być poddawany terapii niszczącej jego naturalne komórki macierzyste w ciele. Na przykład chemioterapia dla osób chorych na białaczkę powoduje destrukcję szpiku. Później należy go przeszczepić i zwykle wykorzystuje się w tym celu szpik dawcy, ale jego znalezienie często trwa latami. Tymczasem, można by skorzystać z własnej krwi pępowinowej i nią zastąpić utracone komórki macierzyste szpiku. Operacja niesie za sobą znacznie mniejsze ryzyko wystąpienia ewentualnych powikłań u pacjenta, niż podczas przeszczepów z wykorzystaniem komórek dorosłego człowieka – dawcy.

Inwestycja w zdrowie dziecka

Przeszkodą w popularyzacji pobierania i przechowywania „na wszelki wypadek” krwi pępowinowej jest cena wykonania takiego zabiegu i koszt naliczany przez bank krwi. Tylko nieliczni rodzice decydują się na taki krok. Przede wszystkim ci, których na to stać i którzy mają świadomość znaczenia krwi pępowinowej dla dziecka. Pobranie krwi pępowinowej to koszt od około 700 zł do 2 tys. zł. Do tego dolicza się coroczną opłatę za przetrzymywanie krwi – od 300 do 900 zł. Można zapłacić od razu za 18 lat przechowywania krwi pępowinowej i dzięki temu zyskać rabat. Koszt takiej usługi to około 4-5 tys. zł. Dożywotnio banki krwi przechowują krew za około 10 tys. zł. Nie każdy młody rodzic posiada od razu tyle pieniędzy, aby móc zainwestować w zdrowie dziecka.

Niewątpliwie, pobranie i zmagazynowanie w odpowiednich warunkach krwi pępowinowej dziecka jest inwestycją w jego zdrowie i życie. Nie można bowiem z całą pewnością powiedzieć, że dziecko nie zachoruje np. na chłoniaka czy białaczkę za kilka lat. Wtedy krew pępowinowa będzie dla niego bezcennym lekarstwem. Krew pępowinowa wykorzystana może być nie tylko dla dziecka, ale na ogół również dla jego rodzeństwa.

Zmorą młodych rodziców jest kolka u niemowlęcia. Może pojawić się nawet w kilka dni po porodzie. Spowodowana jest najczęściej niedojrzałością układu pokarmowego dziecka. W jego brzuszku gromadzą się gazy, które wywołują bolesność oraz niestrawność.

Szacuje się, że około 10 proc. dzieci choruje na kolkę niemowlęcą. To znacznie mniej, niż by się nam wydawało. Rodzice mogą mylić kolkę np. z alergią pokarmową, celiakią czy nadwrażliwością na składniki pokarmowe przyjmowane w diecie przez matkę karmiącą.

Jeśli jednak kolka rzeczywiście dotyczy naszego dziecka, należy jej przeciwdziałać, aby dziecko jak najmniej cierpiało, chciało normalnie jeść i przybierało na wadze. Na szczęście, kolka zwykle sama zanika w okolicach 4-5 miesiąca życia niemowlęcia.

Czym właściwie jest kolka?

Kolka nie jest chorobą, to pewna dolegliwość pojawiająca się u niemowląt w pierwszych miesiącach życia. Podobne objawy miewają czasem sportowcy po znacznym wysiłku. Kolkę można podejrzewać, jeśli dziecko zachowujące się normalnie, nagle, bez wyraźnego powodu, zaczyna prężyć się, napinać i płakać czy krzyczeć.

Rodzice i pediatrzy określają kolkę niemowlęcą jako napadowy płacz i krzyk, które nijak nie dają się ukoić. Zwykle kolka pojawia się w godzinach popołudniowych i wieczornych. Dziecko podkurcza nóżki, ma wzdęty brzuszek i może oddawać zielonkawy stolec z dodatkiem śluzu i gazów.

Trudno wskazać jednoznaczny powód, dla którego występuje kolka niemowlęca, choć pediatrzy skłaniają się do tego, że jest ona wynikiem zaburzeń żołądkowo-jelitowych, uszkodzeń błony śluzowej jelit, nadwrażliwości pokarmowej, stresu u dziecka, wzdęć, albo nadmiernej perystaltyki żołądka.

Maluch ma niedojrzały układ nerwowy i być może dlatego odczuwa kolkę. Zauważa się, że taka dolegliwość powstaje przy nadmiernym połykaniu przez niemowlę powietrza podczas picia i jedzenia. Dziecko należy więc karmić w spokojnych warunkach, przy użyciu odpowiedniej techniki.

Profilaktyka

Najlepiej w ogóle nie dopuszczać do powstawania kolki, prowadząc odpowiednią dietę u dziecka w wieku niemowlęcym. Jeśli jest ono karmione naturalnie, mlekiem matki, kobieta musi bardzo rozważnie dobierać spożywane potrawy. Nie powinny się w jej codziennym jadłospisie znajdować pokarmy wzdymające, m.in. cebula, kapusta, ogórki, warzywa strączkowe czy kofeina. Dziecko po każdym posiłku powinno być brane na ramię „do odbicia”. Lekkie poklepywanie po plecach ułatwi mu odprowadzenie nagromadzonych gazów ustami. W ramach profilaktyki warto układać codziennie dziecko na brzuszku, aby jego układ pokarmowy zaczął funkcjonować prawidłowo.

Ulga w kolce

Jeśli pomimo podjętych przez nas działań kolka i tak się pojawia, trzeba zrobić wszystko, aby dolegliwości bólowe były u dziecka jak najmniejsze, a sama kolka szybko minęła. Domowym sposobem na kolkę jest delikatny masaż środkowej części brzuszka niemowlęcia, ponad pępkiem i stosowanie ciepłych okładów, np. z termoforu. Nasze babcie stosowały na dziecięcą kolkę lekko osłodzoną wodę podawaną w butelce, ale fermentujący w jelitach cukier może też przyczynić się do zwiększenia w nich objętości gazów i w efekcie nasilić kolkę.

W sklepach dostępne są granulowane herbatki z kopru włoskiego lub z rumianku, które mogą złagodzić objawy kolki, ale dla bezpieczeństwa dziecka skonsultujmy ich podanie z pediatrą. Z lekarzem konsultować trzeba także podawanie leków na kolkę, np. Espumisanu.

Rodzic chcąc uspokoić dziecko, które ma kolkę, sam musi pozbyć się swojego stresu i lęku. Jeśli będzie zdenerwowany, nie pomoże niemowlęciu.

Jednym z pierwszych zadań, jakie czekają młodą matkę przy pielęgnowaniu noworodka, jest zadbanie o pępuszek dziecka. Nie jest to takie proste, jak mogłoby się wydawać. Zawiązana tuż po porodzie pępowina jest czułym miejscem u noworodka. Jeszcze kilkanaście lat temu pępowina po prostu była wiązana na supełek i w takiej postaci się goiła. W chwili obecnej stosuje się specjalną plastikową zapinkę, którą lekarz odpina dziecku po dwóch dobach. Młoda mama musi dobrze czyścić i dezynfekować pępek, a właściwie jego kikut, który stopniowo zasycha i twardnieje. Jak zadbać o pępuszek?

Fizjologiczny proces zasychania

Nie należy przejmować się, że kikut pępuszka dziecka zmienia kolor i postać. Z czasem zasycha, jak strupek na ranie. Zmienia przy tym kolor z niebieskawego na szary, a później czarny. W końcu po 10-14 dni od porodu pępek samoistnie odpada. U niektórych noworodków proces odpadnięcia pępka trwa krócej, a u innych przedłuża się nawet na kilka tygodni.

Pępek, a raczej kikut na brzuszku noworodka jest pozostałością po pępowinie, która łączyła dziecko w łonie matki z łożyskiem. Pełniła ona nader ważną funkcję, bowiem to przez pępowinę płynęły do płodu wszystkie najważniejsze substancje odżywcze i tlen, a w drugim kierunku przekazywane były produkty przemiany materii.

Niezbędna pielęgnacja

Położna czy pielęgniarka na oddziale położniczym i noworodkowym, powinna pouczyć młodą matkę, jak pielęgnować pępek noworodka tuż po porodzie. Niestety, nie zawsze się tak dzieje, więc dobrze by było, aby ciężarna już nawet przed planowaną datą narodzin dziecka wiedziała, na czym polega owa pielęgnacja. Od pierwszego dnia życia należy przemywać pępek i jego bezpośrednią okolicę wodą z mydłem lub 70-procentowym roztworem spirytusu. W aptekach można kupić jednorazowe gaziki nasączane alkoholem do przemywania pępka lub preparaty antyseptyczne, które również mogą być dobrym rozwiązaniem przy pielęgnacji pępuszka. Spirytusu nie używa się, jeśli dziecko ma szczególnie delikatną skórę i każde mycie pępka powoduje u niego powstawanie podrażnień.

Pępka nie zasypuje się pudrem, nie smaruje żadnymi maściami czy kremami, chyba że zaleciła to pielęgniarka. Pod żadnym pozorem nie należy odrywać na siłę kikuta pępka, ponieważ może to doprowadzić do zakażenia. Pępek sam odpadnie, kiedy przyjdzie na to pora.

Uwaga!

Przy odpowiedniej pielęgnacji pępuszek dziecka zasycha i odpada, ale zdarzają się wyjątki. Może dojść do infekcji i rana przestanie się goić. Pierwszym sygnałem takiego stanu rzeczy jest pojawienie się zaczerwienia wokół pępka czy ropnej wydzieliny. Brzydki zapach pępuszka i krwawienie może wskazywać na zakażenie. Jeśli zauważymy takie objawy u naszego dziecka, należy je natychmiast zgłosić lekarzowi – jeszcze w szpitalu lub podczas wizyty w gabinecie pediatry. Być może będzie konieczne podanie dziecku antybiotyku – miejscowo w kremie lub zasypce. Im szybciej zauważymy i zdiagnozujemy infekcję, tym szybciej będzie można ją skutecznie wyleczyć.

Jak ubierać dziecko?

Wszelkie spodenki, getry czy legginsy uciskające okolice pępka nie są wskazane dla dziecka po porodzie. Uciskające brzuszek gumki ubranek powodują otarcia i również ich używanie może doprowadzić do infekcji pępka. Dziecku należy zakładać tak pieluszkę i ubranka, aby nic nie uciskało i nie ocierało kikuta. W sklepach dostępne są pieluszki z wycięciem na pępek, dzięki czemu dziecku będzie wygodnie, a do kikuta będzie stały dostęp powietrza. To przyspieszy gojenie się rany.

Miłość matki do dziecka jest bezwarunkowa. Uczucie to rozwija się już podczas życia płodowego dziecka. Płód rosnący w łonie matki staje się najbliższą osobą w jej życiu. Kiedy poczuje pierwsze kopnięcie dziecka, wzrusza się. Macierzyństwo jest pięknym przeżyciem. W momencie, gdy podczas porodu, często po wielu godzinach wysiłku i odczuwania bólów, na piersi matki ląduje nowo narodzone dziecko i uspokaja się, byłaby ona skłonna oddać za nie swoje życie. Miłość rośnie w siłę i kiedy otacza dziecko może ono poczuć się bezpiecznie w każdej sytuacji. Niemniej, młode matki same popełniają wychowawczy błąd i szkodzą sobie, wyręczając partnera – ojca dziecka we wszystkim. Uważają, że wszystko zrobią najlepiej przy dziecku, bowiem w końcu to one są matkami. Dlaczego tak się dzieje? Z jakiego powodu część matek wykazuje się nadopiekuńczością wobec swoich dzieci?

Nadopiekuńczość w praktyce

Zajmowanie się dzieckiem i robienie wszystkiego po to, aby niczego mu nie brakowało i było bezpieczne w każdej sytuacji, nie jest jeszcze nadopiekuńczością. Takie zachowanie jest pożądane wobec dziecka i nikt nie będzie za nie matki krytykował. Nadopiekuńczość sprawiał że krzywdzi się własne dziecko. Oznacza ona nieustającą kontrolę jego zachowania i wyręczanie w każdej, nawet najprostszej czynności życiowej. Młoda matka często nie zdaje sobie sprawy z tego, że zachowuje się w sposób nadopiekuńczy.

Taka cecha pielęgnowana przez lata rzutuje na zdrowy rozwój dziecka – pod względem emocjonalnym. Nadopiekuńczość przejawia się także w tym, że matka nie dopuszcza nikogo do swojego maleństwa i nie pozwala się nim zajmować, wychodząc z założenia, że to ona wszystko zrobi najlepiej przy dziecku – ubierze je, zabierze na spacer, umyje, nakarmi czy poda lekarstwa. W pewnym momencie być może zorientuje się, że znikąd nie może liczyć na pomoc, zwłaszcza ze strony ojca dziecka. Nie wie jednak, że jest to jej własny wybór.

Ojcowie nie poczuwają się do obowiązków wobec dziecka

Matki narzekają, że nikt im nie pomaga w prowadzeniu domu i opiece nad noworodkiem czy niemowlęciem. W gronie swoich przyjaciółek krytykują mężów za to, że tylko one wstają w nocy przewinąć malucha, albo dać mu jeść. Nie wspominają jednocześnie o tym, że wszelkie przejawy dobrej woli ze strony ojców dziecka tłumiły w zarodku. Kiedy to tata chciał zmienić pieluchę czy wykąpać swoje dziecko, matka mówiła: Daj, ja to zrobię lub Ty nie umiesz, zrobię to lepiej. Słysząc taką krytykę na co dzień, ojciec dziecka z czasem przestaje wykazywać jakąkolwiek inicjatywę. Nie jest dopuszczany do maleństwa, a matka twierdzi, że to on nie poczuwa się do obowiązków.

Młoda matka powinna się jednak zastanowić nad tym, czy w ogóle daje szansę na wykazanie się ojcu. Czy nieświadomie odpycha go od dziecka? Czy nie sądzi, że woli zrobić wszystko sama bo on na pewno zrobi to źle. Dzielenie się obowiązkami domowymi, zwłaszcza przy opiece nad dzieckiem to trudne zadanie. Nie wszystko od razu będzie układało się idealnie. Silna osobowość matki staje się przeszkodą w wypracowaniu partnerskiego modelu związku. W większości przypadków może być winą kobiety, że mężczyzna unika obowiązków w domu, przy dziecku. Woli nie podejmować inicjatywy, skoro żona mówi, że wszystko robi nie tak, jak być powinno.

W rzeczywistości nie daje mu szansy na to, aby się wykazał i pomógł jej na co dzień. Nie ma on możliwości nauczenia się prasowania malutkich ubranek dziecka, czy przewijania pieluch.
Młode matki powinny więc krytycznie spojrzeć na własne zachowanie wobec męża i dziecka. Jeśli są nadopiekuńcze i twierdzą, że same wszystko zrobią najlepiej, w praktyce nie mają prawa do narzekania, że są zmęczone a mąż w niczym im nie pomaga. Płeć męska nie potrafi zwykle czytać pomiędzy wierszami i jeśli kobieta mówi, żeby jej partner spał w nocy, bo jutro czeka go praca, na pewno tak zrobi i nie będzie nawet próbował uspokajać o 3 nad ranem wrzeszczącego dziecka. Trzeba klarownie i jednoznacznie wyrażać to, czego oczekujemy od mężczyzn. Zaoszczędzimy w ten sposób sobie i im niepotrzebnych nerwów.