W grupie badań wykonywanych właściwie rutynowo w czasie ciąży są badania krwi pod kątem toksoplazmozy. Lekarze do kilkunastu lat zlecają je, ponieważ toksoplazmoza stała się realnym zagrożeniem dla ciężarnych, a zwłaszcza dla ich nienarodzonych dzieci. Czym jest ta choroba, jakie skutki wywołuje i jak się przed nią chronić?

Choroba pasożytnicza

Toksoplazmoza wywoływana jest przez działalność pierwotniaka toxoplasma gondii. Jest to choroba zakaźna, pasożytnicza, odzwierzęca, która stwarza realne, poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia, a nawet życia nienarodzonego dziecka w łonie matki. Pomimo, że częstość zachorowań na toksoplazmozę jest niewielka – około 300 przypadków rocznie w Polsce, to jednak lekarze profilaktycznie zalecają ciężarnym wykonanie odpowiednich, prostych badań. Jeśli rzeczywiście badania wykażą, że kobieta jest nosicielem pierwotniaka toxoplasma gondii, można szybko podjąć stosowne kroki, aby dziecko mogło urodzić się zdrowe.

Zakażenie pierwotniakiem

Toksoplazmą można zarazić się zawsze, a ciąża nie jest okolicznością, która zwiększałaby ryzyko zachorowania. Jeśli jednak do zakażenia pierwotniakiem doszło przed poczęciem dziecka, organizm zaczął się już bronić i wytworzył ochronne przeciwciała. Dlatego w trakcie ciąży w zasadzie kobiecie i jej nienarodzonemu dziecku nie powinno nic zagrażać. W znacznie gorszej sytuacji są pacjentki, które zachorowały na toksoplazmozę już będąc w ciąży, zwłaszcza w I trymestrze. Tak wczesne wniknięcie w ciało pacjentki pierwotniaka toxoplasma gondii może nawet zakończyć się poronieniem. Jeśli ciąża zostanie utrzymania, dziecko może przyjść na świat z:

• trwałymi zaburzeniami neurologicznymi,
• niedowagą,
• uszkodzeniem wzroku.

Toksoplazmoza może też spowodować zbyt wczesny poród, który również jest realnym zagrożeniem dla matki i jej dziecka. Im później kobieta zarazi się toksoplazmozą, tym krótszego czasu potrzeba, aby zaraziło się również dziecko. Niemniej, im młodsza ciąża, tym cięższy może być przebieg toksoplazmozy, przede wszystkim u dziecka. Sama ciężarna może nie odczuwać z goła żadnych objawów toksoplazmozy.

Jak chronić się przed toksoplazmozą?

Jako choroba odzwierzęca, toksoplazmoza przenosi się na człowieka w zetknięciu z chorym zwierzęciem. Wśród udomowionych pupili jedynie koty będące nosicielami pierwotniaka Toxoplasma gondii mogą zarazić przy bezpośrednim kontakcie człowieka. Niemniej, toksoplazmozą zarazimy się także drogą pokarmową, na przykład poprzez zjedzenie zakażonego surowego lub niedogotowanego mięsa z cystami pierwotniaka. Takie cysty mogą znajdować się także w wodzie, ziemi czy jarzynach i owocach zanieczyszczonych odchodami kota, czy w wydzielinach i wydalinach zarażonych zwierząt. Z tego też względu kobiety ciężarne nie powinny spożywać surowego mięsa, np. w postaci dania tatarskiego, a przy smażeniu mięsa lub pieczeniu powinny być pewne, że zostało ono właściwie przygotowane. Ciężarna nie powinna spożywać także surowego mleka prosto od krowy. Wszystkie owoce i warzywa znajdujące się w menu kobiety w ciąży powinny być dobrze myte przed jedzeniem.

Zwiększone ryzyko zachorowania na toksoplazmozę występuje u osób na co dzień pracujących ze zwierzętami lub ich wydzielinami – np. u weterynarzy czy pracowników laboratorium, którzy mogą zarazić się przez uszkodzoną skórę toksoplazmozą. Kobiety w ciąży nie powinny więc pracować w takim charakterze. Także i lekarze są narażeni na zachorowanie, tak jak osoby chorujące na poważne schorzenia – w trakcie transfuzji krwi czy przeszczepu narządów.

Jeśli chodzi o dzieci, już w łonie matki, drogą łożyskową płód może zostać zakażony toksoplazmozą, ale wyłącznie wówczas, gdy u matki na etapie ciąży wystąpi czynna infekcja.

Przed infekcją toksoplazmozą można chronić się na szereg różnych sposobów. Na pewno kobieta przygotowująca surowe mięso powinna następnie dobrze umyć ręce i sztućce, które miały z nim kontakt. Jeśli w domu jest kot, ciężarna nie powinna mieć z nim większej styczności – nie może na pewno sprzątać po nim odchody. Koty domowe należy karmić wyłącznie suchą karmą i trzymać tylko w warunkach domowych, nie pozwalając im na opuszczanie domu czy mieszkania. Koty nie powinny chodzić po stołach i blatach kuchennych, bowiem mogą w ten sposób roznosić pierwotniaka na produkty spożywcze i naczynia.

Pozytywny wynik – co dalej?

Dla wykrycia toksoplazmozy u kobiet ciężarnych przeprowadzane są badania laboratoryjne, w których wykrywane są ewentualne przeciwciała klasy IgG, IgM, IgA czy IgE. Laboranci wyznaczają miano tychże przeciwciał i na jego podstawie mogą stwierdzić, czy mają do czynienia z osobą, która kiedyś zakaziła się toksoplazmozą, czy też właśnie chorującą. Jeśli potwierdzi się diagnoza i kobieta ciężarna zachoruje na toksoplazmozę, lekarz zaleci przyjmowanie do końca ciąży Spiramycynę – Rowamycynę doustnie. Natomiast u dziecka takiej kobiety przez pierwszy rok życia wskazane jest seryjne określanie przeciwciał IgG i IgM.